Recente berichten
Robert Musil: Die Verwirrungen des Zöglings Törleß (1906) en het eerste deel van Der Mann ohne Eigenschaften (1930 en 1933)
Robert Musil: Die Verwirrungen des Zöglings Törleß (1906) Het boek is al in de typische stijl van Musil geschreven die ook Der Mann ohne Eigenschaften (De Man Zonder Eigenschappen) kenmerkt: aldoor poëtisch door zijn rijkdom van metaforen en essayistisch doordat beschrijvingen van psychologische toestanden en filosofische gedachten door het verhaal heen zijn geweven zonder duidelijk…
Lev Tolstoj: De Duivel (1889)
Net als sommige andere korte verhalen van Tolstoj is dit verhaal geschreven als een tragedie en daarom zo sterk: er is één idee (in dit geval een jongeman die gekweld wordt door een verliefdheid die hij als goed, fatsoenlijk getrouwd mens niet wil en hem ‘te gronde zal richten’ als hij eraan toegeeft) en één…
Lev Tolstoj: De Dood van Iwan Iljitsj (1886)
De hoofdpersoon wil bovenal een gemakkelijk, aangenaam, plezierig en fatsoenlijk leven leiden en daar slaagt hij ook in – hij lijkt in alle opzichten ook een prima kerel te zijn (hij is een liberaal die een respectabel figuur wil zijn maar ook de ander respecteert) die in elke situatie weet wat hij moet doen (hij…
Lev Tolstoj: De Kreutzersonate (1889)
De inleiding van het verhaal is dat een advocaat in een treincoupé vertelt dat Europa zich bezighoudt met het vraagstuk van de echtscheiding waarop zijn vrouwelijke reisgezel de moderne opvatting is toegedaan dat huwelijken op basis van de liefde moeten worden gesloten. Dat raakt een nerveuze man in de coupé die erna vertelt hoe hij…
The Philip K. Dick Reader (verhalenbundel; 1997)
Frederic Jameson – de filosoof die vooral bekend is van zijn opvatting van het postmodernisme als “de culturele logica van het laatkapitalisme” – noemde Philip K. Dick “the Shakespeare of science fiction”, maar in literair opzicht is Dicks werk weinig hoogstaand: hij schreef voor pulpmagazines en zijn stijl is ook veelal die van de pulp.…
Iets over het postmodernisme van Borges en Murakami
Postmodernisme De bekendste postmodernistische filosoof Derrida haalde veel inspiratie uit de literatuur omdat literatuur de grenzen van het begrip en daarmee van de filosofie kan laten zien; postmodernisme is dan ook in hoge mate literatuurkritiek. De kiem van het filosofische postmodernisme kan men in Hegel situeren, omdat die alle werkelijkheid opvat als de logische ontwikkeling…
Jorge Luis Borges: De Aleph en andere verhalen (verhalenbundel; 1989)
In feite is deze verhalenbundel, met Nederlandse vertaling uit 1998, een bundel van drie verhalenbundels: Historia Universal de la Infamia (1935), Ficciones (1944) El Aleph (1949), in deze verhalenbundel vertaald als respectievelijk Wereldschandkroniek, Fantastische Verhalen (onderverdeeld in De tuin met zich splitsende paden en Kunstgrepen) en De Aleph. Net als ik heb gedaan bij de…
Liefde bezien vanuit in-yun en het platonisme
De film Past Lives (2023) gaat over ‘in-yun’ waarbij de hoofdpersoon meent dat het uit het boeddhisme komt en verband houdt met het geloof in reïncarnatie: als twee vreemden elkaar passeren en hun jassen raken elkaar dan is dat ‘in-yun’ en betekent dat ze elkaar in een vorig leven al hebben ontmoet. Het staat zo…
Haruki Murakami: De Olifant Verdwijnt (verhalenbundel; 1993)
Ik heb (nog) geen van Murakami’s romans maar inmiddels wel deze verhalenbundel gelezen (in Nederlandse vertaling). Murakami is een zeer populaire auteur op grond van zijn romans: zijn korte verhalen zijn veel minder populair (al zijn enkele speelfilms juist op zijn korte verhalen gebaseerd) – volgens sommigen zouden ze vooral proeftuintjes zijn voor zijn romans…
Henry James: The Turn of the Screw (1898)
Ik ben begonnen met het lezen van het boekje To the Lighthouse (1927) van Virginia Woolf maar het lukt me niet om er doorheen te komen: de beroemde modernistische stream-of-consciousness-techniek van het werk waarbij we aldoor alleen de (banale) gevoelens en gedachten van de personen meekrijgen blijkt een heuse marteling voor mij. Onlangs stuitte ik…
Joseph Conrad: Heart of Darkness (1899) + bonus: Youth (1898)
Joseph Conrad Joseph Conrad werd in 1857 geboren in het Poolse deel van het Russische Rijk als Józef Teodor Konrad Korzeniowski; van z’n vader die wegens z’n nationalisme door de Russen werd verbannen nam hij een haat tegen de Russische bezetting over hetgeen een deel van z’n identiteit werd. Hij werd op 11-jarige leeftijd wees…
Robert Louis Stevenson: The Bottle Imp (1891) + bonus: The Isle of Voices (1893) en The Waif Wife (1892)
De tekst heeft een noot waarin Stevenson schrijft dat hij de titel en het idee van een toneelstuk heeft waarbij hij hoopt er iets nieuws van te hebben gemaakt en dat zijn versie voor een Polynesisch publiek is. Het idee is sowieso niet nieuw: het idee treft men ook aan in het sprookje Spiritus Familiaris…
Robert Louis Stevenson: Olalla (1885) + bonus: Thrawn Janet (1881)
Dit verhaal heeft weliswaar een geheel andere vorm maar bevat zo veel thema’s van Poe´s The Fall of the House of Usher (1839) dat ik vermoed dat Stevenson door Poe’s verhaal werd geïnspireerd. Op een oppervlakkig niveau is er de overeenkomst die een kenmerk is van veel gothic verhalen en dat anticipatie als thema heeft:…
Robert Louis Stevenson: Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde (1886) + bonus: Markheim (1885) en The Body Snatcher (1884)
Dit verhaal stond al op mijn leeslijst maar omdat Jorges Louis Borges in het voorwoord bij Artifices uit 1944 Stevenson noemt als een van zeven schrijvers die hij voortdurend herleest, heb ik het voorrang gegeven. Iedereen kent het verhaal – net als Frankenstein waarschijnlijk door middel van een van de vele verfilmingen die vaak geen…
Oscar Wilde: The Picture of Dorian Gray (1891)
Oscar Wilde Net als de personen in het boek kwam Wilde uit de ‘good society’ (maar moest echter toch werk zoeken omdat de erfenis tegenviel), met daarbij nogal wat schandalen in het gezin, hetgeen hem waarschijnlijk de fascinatie voor het ontstaan en verlies van goede reputatie gaf. Hij was een geschoold classicus (net als Nietzsche…
Nikolaj Leskov: Lady Macbeth uit het district Mtsensk (1865)
Na Flauberts Madame Bovary (1856) te hebben gelezen, heb ik dit korte verhaal van Leskov gelezen omdat de thematiek lijkt te overlappen. Een eerste verschil is echter dat Leskov weinig poëtische taal gebruikt maar het verhaal tamelijk recht-toe-recht-aan vertelt met overigens wel opvallende aandacht voor sfeer en omgeving die allicht symbolisch zijn bedoeld (zoals de…
Gustave Flaubert: Madame Bovary (1856)
Inleiding Het idee van de roman over een vrouw die te gronde gaat aan de verveling op het platteland kreeg Flaubert aangereikt door vrienden die hem aanraadden een voorval uit het burgerlijke leven te behandelen zoals de geschiedenis van Delamare, een kennis van Flaubert, in plaats van Flauberts eerdere pogingen tot fantasieverhalen. Flaubert gruwde van…
Aleksandr Poesjkin: Schoppenvrouw (1833)
Het verhaal Schoppenvrouw vertelt over Hermann, een Duitser die z’n hele leven in Rusland heeft gewoond, die geobsedeerd is door het kaartspel (gokken) maar nooit meedoet omdat hij niet “het nodige wil riskeren in de hoop het meer dan nodige te verkrijgen”. Hij belichaamt aldus de Russische karikatuur van de Duitser als koud en berekenend…
Fjodor Dostojevski: Misdaad en Straf (1866)
Inleiding Misdaad en Straf (1866) was Dostojevski’s eerste volwassen roman en geldt als een klassieker van de wereldliteratuur. Ik heb de Nederlandse vertaling gelezen; er wordt gezegd dat de roman niet goed uit het Russisch kan worden vertaald want Dostojevski gebruikt bewust de taal om onder meer z’n personages hun typerende persoonlijkheid te geven –…
Emily Brontë: Wuthering Heights (1847)
Emily Jane Brontë Emily Jane Brontë (1818-1848) was de op één na jongste kind van de Ierse (hulp)priester en dichter Patrick Brunty (die z’n naam wijzigde in Brontë) en Maria Branwell. De literaire familie werd geplaagd door ziekte, met name tuberculose, en vroege dood. Maria stierf toen ze 38 was, waarschijnlijk aan baarmoederkanker, en haar…
Edgar Allan Poe: The Tell-Tale Heart (1843)
Het verhaaltje is net als The Black Cat, The Imp of the Perverse en The Cask of Amontillado een bekentenis van een moord – een thema dat Poe waarschijnlijk intrigeerde omdat de analyse van een moordzaak veel lijkt op de analyse van een literair werk (verbanden leggen, motieven achterhalen e.d. om de stukjes van de…
Edgar Allan Poe: The Oval Portrait (1842)
Dit ultrakorte verhaal is een van Poe’s meesterwerken: als verhaal is het zeer goed geschreven, als een geslepen diamant, en in z’n effect volmaakt geslaagd huiveringwekkend, maar het behandelt ook meesterlijk het thema van de kunst zelf en is als zodanig een inspiratiebron voor tal van andere kunstwerken geworden, van Oscar Wilde’s The Picture of…
Edgar Allan Poe: The Island of the Fay (1841)
Het verhaal begint met een citaat van Servius, een 5de eeuwse commentator van Vergilius’ Aeneis: “Nullus enim locus sine genio est” (er is geen plek zonder geest). De etymologie van ‘genie’ is interessant: het Latijnse genius is verwant aan gignere (baren) en generare (scheppen) en betekent beschermgeest (een lagere godheid) die zowel een persoon als…
Edgar Allan Poe: The Imp of the Perverse (1845)
Poe lijkt zich veelvuldig te laten inspireren door sensationele pseudowetenschap en andere hypes van zijn tijd en The Imp of the Perverse begint met een kritiek op de frenologie (Grieks voor ‘leer van de geest’) zoals rond 1800 door de anatoom Franz Joseph Gall ontwikkeld en iets later door z’n leerling Johann Spurzheim naar de…
Edgar Allan Poe: The Cask of Amontillado (1846)
Dit is een zeer kort en eenvoudig verhaal, verteld door een moordenaar, maar opnieuw zit er veel meer in dan op het eerste gezicht lijkt. Zoals bij meer verhalen van Poe wordt er iemand levend begraven c.q. ingemetseld maar ditmaal bewust bij wijze van wraak. In dat verband is het ook noemenswaardig dat Fortunato, degene…
Edgar Allan Poe: The Masque of the Red Death (1842)
I Dit is een zeer kort verhaal en verhaalt van Prince Prospero die besluit zichzelf met een groot gevolg op te sluiten in een deel van z’n kasteel om zo te ontsnappen aan de Red Death, welke vreselijke ziekte al de helft van de bevolking had uitgeroeid. Zich zo veilig gewaand binnen de muren wordt…
Edgar Allan Poe: The Premature Burial (1844)
Poe’s werk is vaak ‘meta’ en dit verhaal begint meteen met een ‘meta’-reflectie: de geschiedenis verhaalt rampen waarbij massa’s mensen omkwamen hetgeen fictieschrijvers niet eens durven bedenken, maar het lijden is gelukkig altijd een individueel lijden (dat wel een onderwerp is voor fictie). Volgens Poe is levend begraven worden het meest “terrific” van menselijk lijden…
Edgar Allan Poe: The Pit and the Pendulum (1843)
Het verhaal beschrijft zeer realistisch de gevoelens en gedachten van iemand die wordt gemarteld en is zowel een exploitatie als kritiek of zelfs parodie van dergelijke eerdere martelingsverhalen. Wij zouden van torture porn spreken dat Poe ‘postmodern’ verwerkt tot kunst; Poe laat bewust elke verhalende context – zoals de reden van marteling – weg en…
Edgar Allan Poe: The Fall of the House of Usher (1839)
Net als het vroege Manuscript Found in a Bottle (1833) is The Fall of the House of Usher (1839) mooi en daarmee wat ontoegankelijk geschreven en lijkt Poe bewust een klassiek gothic of horror-verhaal te leveren dat zwelgt in de verheven, romantische gevoelens van awe en terror alsmede van onverklaarbare zaken en dat zorgvuldig opbouwt…
Edgar Allan Poe: The Black Cat (1843)
Het verhaal is een soort spiegelbeeld van het gebruikelijke Poe-verhaal. In plaats van een nuchtere, rationele verteller om het ongeloofwaardige geloofwaardig te maken, is er nu een gevoelige, fantasierijke, alcoholverslaafde en wellicht zelfs krankzinnige verteller die juist daardoor ons uitnodigt om de feiten niet slechts rationeel te interpreteren waarbij zijn verhaal met name bijgeloof aanmoedigt.…
Edgar Allan Poe: Manuscript Found in a Bottle (1833) en A Descent into the Maelstrom – Edgar Allan Poe (1841)
Manuscript Found in a Bottle (1833) Dit korte verhaal is een van de eerste verhalen die Poe schreef en betekende het begin van zijn schrijverscarrière want hij won er een prijs mee bij een verhalenwedstrijd. Kenmerkend voor Poe’s verhalen is dat meestal niet duidelijk is wat werkelijkheid en wat fictie is, wat ernst en wat…
Edgar Allan Poe: The Balloon Hoax (1844) en The Facts in the Case of M. Valdemar (1845)
The Balloon Hoax (1844) In 1835 publiceerde Poe het korte verhaal Hans Pfaall – A Tale (later: The Unparalleled Adventure of One Hans Pfaall) waarin een reis naar de Maan wordt beschreven en dat als een van de eerste science fiction-verhalen geldt (zoals zo veel Franse auteurs bewonderde Jules Verne Poe, die hij “le créateur…
Edgar Allan Poe: The Gold-Bug (1843)
Als tussendoortje heb ik dit – relatief lange – korte verhaal van Edgar Allan Poe gelezen. De reden van mijn keuze voor Poe is dat hij een van de grootste Amerikaanse gotische of romantische auteurs is, welk genre mij aantrekt, dat Poe een van de weinige favoriete auteurs is van Nabokov wiens door mij hogelijk…
Mary Shelley: Frankenstein or The Modern Prometheus (1818; gelezen is de 1831-versie)
Voorwoord Ik schreef eerder dat ik nog nauwelijks boeken heb gelezen, maar wel heb ik mijn hele leven al een eindeloze fascinatie voor Frankenstein gehad zonder echter ooit eerder het boek te hebben gelezen: zoals ik in mijn conclusie schrijf is het verhaal een moderne mythe geworden die daarom iedereen in een of meer van…
Vladimir Nabokov: Lolita (1955)
Introductie Het boek is een vertelling van hoofdpersoon Humbert die zijn verhaal doet na zijn arrestatie; we weten dus meteen dat het niet goed voor hem afloopt (en in het voorwoord wordt het definitieve einde weggegeven) zoals het boek voortdurend vooruitloopt op een noodlottige afloop hetgeen het verhaal het karakter van een tragedie geeft. Meteen…
Literatuur vs. filosofie
Ik was als kind een fanatiek lezer, maar dat verdween in de pubertijd. Vaak wordt beweerd dat de verplichte leeslijst, dus de school, alle leeslust doodt maar ikzelf heb dat nooit zo geloofd: verhalen lijken gewoon meer iets voor kinderen, omdat het een beroep doet op de verbeelding, waarbij de puber de echte wereld wil…
Krijg nieuwe content direct in je mailbox.
De filosoof leest... 